Temat królobójstwa w
XIX w i na początku XX wydaje się rozpoznany i zaszufladkowany jako ciąg
przypadkowych incydentów w wykonaniu fanatyków anarchistycznych. Tymczasem bliższe
spojrzenie pokazuje kilka intrygujących prawidłowości.
Oto lista przypadków zamachów na głowy panujące i najbliższych członków rodziny
w układzie chronologicznym:
1)
13 lutego 1820 r. w Paryżu został śmiertelnie
raniony przez rymarza Louisa Pierre’a Louvela Karol Ferdynand d’ Artois książę de Berry – syn panującego
króla Francji Karola X (młodszego brata Ludwika XVI) oraz
Marii Teresy Sabaudzkiej córki króla Sardynii i księcia Sabaudii Wiktora
Amadeusza III , zmarł 14 lutego .Zostawił m.in. córkę
Ludwikę Marię Teresę Burbon, której mąż
Karol III Parmeński zginął w zamachu w 1854 r., Po jego śmierci urodził
się syn Henryk hrabia Chambord
pretendent do tronu Francji,
2)
26 marca 1854 r. w Parmie został śmiertelnie
ugodzony nożem przez nieznanego sprawcę Karol III Parmeński
książę Parmy i władca tego państwa w latach 1847-1854 , do roku 1847
rządziła wdowa po cesarzu Napoleonie- cesarzowa
Maria Ludwika .Karol III Parmeński był synem Karola II Parmeńskiego
i Marii Teresy Sabaudzkiej córki króla Sardynii
Wiktora Emanuela I , ożeniony z Ludwiką d’Artois wnuczką króla Francji Karola X
i córką Karola Ferdynanda d’Artois
księcia de Berry, ojciec Don Carlosa pretendenta do tronu Hiszpanii oraz
Roberta I Parmeńskiego, obalonego przez Wiktora Emanuela II w ramach unifikacji
Italii. Ten zaś był ojcem Zyty ostatniej cesarzowej Austro- Węgier,
3)
14 stycznia 1858 r. w Paryżu został dokonany
poważny lecz nieudany zamach bombowy przez grupę anarchistów pod kierunkiem
karbonariusza Felice Orsiniego ( ur.
1819 w Państwie Kościelnym, działacza
„Młodej Italii”, współpracownika Mazziniego, z którym był we władzach tzw.
rewolucyjnej Republiki Rzymskiej w 1849
r., która na kilka miesięcy opanowała Państwo Kościelne, zlikwidowanej przez wojska Ludwika Napoleona Bonaparte ) –na
cesarza Francji Napoleona III. Trzy
bomby zostały rzucone w eskortę cesarza i pod karetę. W zamachu zginęło 8 osób
a ok.140 zostało rannych. Zamach wywołał skandal międzynarodowy, albowiem bomby
zostały wykonane Birmingham przez Anglika i pomocą angielskich radykałów. Okazało
się, że do Wielkiej Brytanii mogą podróżować
wszelcy radykałowie np. na lewych paszportach i ich działalność nie jest
kontrolowana. W sprawie „afery Orsiniego” składał wyjaśnienia przed parlamentem premier Palmerston a królowa Wiktoria wraz z
małżonkiem złożyli w czerwcu 1858 wizytę we Francji i mieli długie spotkanie z
Napoleonem III. Orsini został skazany i zgilotynowany już w marcu ale inny
zamachowiec - di Rudio dostał dożywocie
na Diabelskiej Wyspie w Gujanie Francuskiej, skąd zbiegł do Gujany Brytyjskiej
a stamtąd do USA. W efekcie zamachu cesarz Napoleon III miał się zgodzić w dniu 21 lipca 1858 r. na tajnym spotkaniu w kurorcie
Plombieres-Les-Bain na propozycje Camillo Benso hrabiego Cavour premiera Królestwa Sardynii aby wypowiedzieć
wojnę Habsburgom i usunąć ich z Półwyspu oraz dokonać zjednoczenia północnej
Italii z udziałem Francji i Sardynii.
Napoleon III się zgodził za cenę oddania przez królestwo Sardynii –księstwa
Sabaudii i hrabstwa Nicei oraz małżeństwa
córki królewskiej . i ten się zgodził i to zrobił: oddał księstwo Sabaudii i
hrabstwo Nicei Napoleonowi wraz z Chambery i opactem Hautecombe z grobami
władców Sabaudii oraz skłonił króla Wiktora Emanuela II z bocznej linii
sabaudzkiej Carignano do wypowiedzenia
wojny Austrii ,
4)
18 sierpnia 1872 r. w Madrycie został ostrzelany z rewolwerów i broni długiej król Hiszpanii Amadeo I , syn Wiktora
Emanuela II króla Italii - przez nieznanych sprawców. Ranne zostały konie, król
nie ucierpiał ale podjął decyzję o abdykacji , którą ogłosił 11 lutego 1873 r.
Wcześniej bo 28 grudnia 1870 r. został
zastrzelony przy wyjściu z Kortezów
przez nieznanych sprawców premier
Hiszpanii książę Juan Prim y Pratts, który doprowadził do wstąpienia na tron
Amadeusza I,
5)
11 listopada 1878 r. w Neapolu miał miejsce
nieudany zamach na Umberto I króla Italii syna Wiktora Emanuela II, dokonany przez
Giovanniego Passionante anarchistę. Zamachowiec rzucił się z
nożem na otwarty powóz, w którym
jechał król, królowa i premier Cairoli (
b. oficer Garibaldiego) krzycząc: ”Niech żyje Orsini! Niech żyje światowa
republika!” Król został zraniony w ramię, królowa walnęła zamachowca
bukietem a oficer kirasjerów Stefano di
Giovanni – szablą w głowę. Passionante nóż miał owinięty w czerwoną chustę z
napisem „Śmierć królowi! Niech żyje światowa
republika! Niech żyje Orsini!”. Następnego dnia w kilku miastach
anarchiści rzucili bomby w tłumy świętujące cudowne uratowanie króla. We
Florencji zginęły 3 osoby a rannych zostało 10.Bomby zostały rzucone też w
Pizie i w Pesaro. Poeta Giovanni Pascoli publicznie odczytał w Bolonii „Odę do
Passionantego”. Passionante został
skazany na karę śmierci zamienioną na dożywocie,
6)
W dniu 29 lipca 1900 r. dokonany został
w Monza drugi, tym razem skuteczny zamach na króla Italii Umberto I.
Król został zastrzelony przez amerykańsko włoskiego anarchistę Gaetano Bresci
.Bresci został skazany na dożywocie i osadzony na wyspie Santo Stefano koło
Ventotene i znaleziony martwy w celi 22 maja 1901 r.. Na cześć zamachowca w
Nowym Jorku powstało anarchistyczne „Bresci
Circle”, które dokonało próby wysadzenia
Katedry Św. Patryka w trakcie nabożeństwa.
7)
30 stycznia 1889 r. w zamku myśliwskim
w Mayerling zostało znalezione martwe ciało arcyksięcia Rudolfa Habsburga Lotaryńskiego następcy tronu Austro-Węgier
oraz niejakiej Marii Vetsera córki Albina Vetsera oraz Heleny Vetsera z domu
Baldazzi córki Theodore Baldazzi
bankiera sułtana Imperium Osmańskiego i Elizy Baldazzi z domu Sarell, Brytyjki
z rodziny bankierów ,dyplomatów i współpracowników Kompanii Levantu,
działających w Konstantynopolu i Smyrnie. Brat Heleny Baldazzi - Henryk
Baldazzi spadkobierca 6 mln franków w złocie po ojcu Theodore był ojcem dwojga
nieślubnych dzieci hrabiny Marii Larish
von Wallersee ,urodzonej jako nieślubne dziecko starszego brata cesarzowej Elżbiety -Ludwika Wilhelma Bawarskiego i aktorki Henrietty Mendel, z którą się
później ożenił. W 1869 dziewczynka
została zaproszona przez cesarzową
Elżbietę na dwór i w 1877 r. wydana za mąż za właściciela majoratu w Karwinie
hrabiego Larisch von Moennich. Hrabina Larisch miała poznać arcyksięcia Rudolfa
z Marią Vetsera w 1888 a w 1889 oboje
zostali znalezieni martwi w zamku Mayerling. Arcyksiążę Rudolf był jedynym
synem cesarza Franciszka Józefa i prawa do tronu przeszły na młodszego brata
cesarza arcyksięcia Karola Ludwika a po jego śmierci w 1896 r. na jego syna arcyksięcia Ferdynanda Habsburga,
zastrzelonego 28 czerwca 1914 r. w
Sarajewie przez członka tajnej
organizacji „Młoda Bośnia” Gawriło
Principa. Arcyksiążę Franciszek Ferdynand sprzeciwiał się wojnie. Po jego
śmierci prawa do tronu przeszły na jego bratanka arcyksięcia Karola Franciszka , który został
cesarzem 21 listopada 1916 r. jako Karol
I Habsburg. Karol I Habsburg ożeniony z
Zytą Burbon Parma miał dwóch szwagrów, którzy w czasie IWW służyli w armii belgijskiej. Jeden z nich
książę Sykstus Burbon Parmeński został w
1917 r. poproszony przez cesarza o przekazanie
Francji propozycji dla aliantów o zawarcie separatystycznego pokoju
przyspieszającego koniec wojny. Niemcy nie zostały o tym powiadomione. Przeciek
nastąpił w kwietniu 1918 i wtedy Karol I zaprzeczył. Wtedy listy Karola I ujawnił premier Georges Clemenceau. Premier
Clemenceau miał brata Paula ożenionego z Zofią Szeps córką dziennikarza
wiedeńskiego Moritza Szepsa, który po śmierci arcyksięcia Rudolfa twierdził, że
był jego przyjacielem i ujawniał jego prawdziwe lub rzekome poglądy na sprawy
polityczne , w tym stosunki z cesarzem
Franciszkiem Józefem. Jej siostra Berta z męża
Zuckerkandl literatka prowadziła
w Wiedniu salon artystyczny. Arcyksiążę
Rudolf był ożeniony ze Stefanią Klotyldą Koburg prawnuczką Franciszka księcia Saksonii-Coburg-Saalfeld,
którego córka Wiktoria została wydana za mąż za Edwarda Augusta księcia Kentu z
dynastii Hanowerskiej i młodszego brata króla Wielkiej Brytanii Jerzego IV w
dniu 11 lipca 1818 r. Z tego małżeństwa narodziła się w 1819 r. Aleksandryna
Wiktoria królowa , która wyszła za mąż za brata stryjecznego Alberta.
8)
W dniu 10 września 1898 r. na przystani portowej
w Genewie została zamordowana ciosem śrubokrętu w serce cesarzowa Elżbieta Bawarska cesarzowa Austro-Węgier . Zamachu dokonał
Luigi Lucheni ur. w Paryżu włoski anarchista, który twierdził, że właściwie chciał
zamordować księcia Orleanu Henryka
–prawnuka króla Francji Ludwika Filipa. Książę Henryk był zagorzałym
podróżnikiem – odwiedził Syberię, Tybet, Indochiny, Madagaskar, Abisynię a zmarł
9 sierpnia 1901 r. w Sajgonie. Cesarzowa Elżbieta wiele podróżowała po śmierci syna a w 1898 r.Rudolfa opłakiwała też
siostrę Zofię Charlottę, która zginęła 4
maja 1897 r. w Paryżu w pożarze na
dorocznej imprezie charytatywnej rodzin arystokratycznych tzw. Bazarze de la
Charite. Zginęło wówczas ponad 120 osób a 200 zostało poparzonych. Zofia
Charlotta została rozpoznana przez jej
dentystę. Lucheni został skazany na dożywocie w Genewie a 10 października 1910 r. został znaleziony w
celi-powieszony.
9)
W dniu 1 lutego 1908 r. w Lizbonie został
dokonany zamach na króla Portugalii , w którym zginął król Carlos I ze strony matki Marii Pii wnuk Wiktora
Emanuela II oraz następca tronu Portugalii książę Louis Filip lat 21. Zamachu
dokonało dwóch karbonariuszy :Alfredo Luis da Costa i Manuel Buica. Na tron
wstąpił młodszy syn Manuel Ii, który został obalony przez tzw. rewolucję 5
października 1910 r. i udał się na
wygnanie do Wielkiej Brytanii.
Katolickie Królestwo Portugalii przestało istnieć.
Co łączyć może ofiary zamachów? Robocza teoria spiskowa jest taka, że
zamachy te i ich ofiary były powiązane
mniej lub bardziej zdynastią sabaudzką, z sukcesją jakobicką
oraz z likwidacją monarchii
katolickich na kontynencieceuropejskim. W szczególności Państwa Kościelnego,
monarchii na Półwyspie Apenińskim czyli m.in. Królestwa Obojga Sycylii i
Królestwa Sardynii oraz oczywiście Austro-Węgier.
Zacznijmy od Sabaudii. Dzisiaj to praktycznie zapomniane państwo,
rozszarpane pomiędzy Francję, Szwajcarię i Włochy, nie bez udziału własnych
władców z młodszej gałęzi Savoia Carignano, którzy rządzili w okresie 1831-1878.
Pojawiła się początkowo jako niezależne hrabstwo Sabaudii w
ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
w roku 1003 jako nadanie hrabstw Maurienne i Aosty na rzecz Umberta I
Białorękiego przez cesarza Henryka II. Młodszy syn tegoż, Otto II ożenił się panną
Adelajdą, dziedziczką hrabstwa Turynu i markizatu Suzy.
Natomiast córka Berta została wydana za mąż w 1055 r. za Henryka IV przyszłego cesarza Świętego
Cesarstwa Rzymskiego.
W okresie XII – XIV drogą ożenków
i spadków a nawet zakupów hrabiowie
Sabaudii powiększyli stan posiadania
kolejno o Vaud na północ od jeziora Genewskiego, miasta Chambery i
Pinerolo oraz hrabstwo Nicei (1388) i
hrabstwo Genewy (1401).
Całe to stosunkowo niewielkie terytorium było położone w strategicznym
miejscu na południe od zachodnich Alp na
znanym od starożytności szlaku z Rzymu do Canterbury i Londynu, zwanym od
średniowiecza Via Francigena oraz na szlaku do Santiago de Compostela (
Droga św. Jakuba) . Na północy zatem
Sabaudia kontrolowała dwa przejścia alpejskie: przełęcz św. Bernarda oraz przełęcz
Mont Cenis, którędy podobno Hannibal
przeprowadził armię na Rzym, podobnie jak generał Alex Dumas przeprowadził w 1794 r. 53 tysiące jakobinów.
Hrabiowie Sabaudii od początku
swych rządów fundowali opactwa (Hautecombe, opactwo Tamié 1132 r.,),
kościoły oraz dostarczali mu synów na
biskupów a córki na mniszki. Hrabia
Amadeusz III uczestniczył w wyprawie krzyżowej , jego syn Humbert III został
błogosławionym Kościoła Katolickiego a córka Matylda żoną Alfonso I króla
Portugalii.
Z czasem wydawanie hrabianek i księżniczek sabaudzkich za królów a w najgorszym razie za synów
królewskich ,podobnie jak ożenki hrabiów i książąt Sabaudii z córkami domów
panujących stały się normą. W ostateczności były to siostrzenice, jak
hrabianki Prowansji, córki Beatrycze Sabaudzkiej, które za zgodą wuja hrabiego
Tomasza wydano kolejno za: Małgorzata za Ludwika IX króla Francji, Eleonora za
Henryka III Plantageneta króla Anglii, Sancha za Ryszarda księcia Kornwalii
młodszego syna króla Anglii uczestnika „Krucjaty Baronów” a Beatrycze za Karola
I Andegaweńskiego króla Sycylii.
W 1326 r. córka Amadeusza V Anna
została wydana za cesarza bizantyjskiego
Andronikosa III Paleologa i pełni
funkcję regentki po śmierci męża.
W roku 1416 dziewiętnasty hrabia Sabaudii Amadeusz VIII otrzymuje z rąk
cesarza Zygmunta Luksemburskiego a jego syn książę Ludwik I Sabaudzki w 1433 r. żeni się z córką króla Cypru i
(tytularnie) Jerozolimy Anną Lusignan,
która otrzymuje od hrabiny de Charny
Całun początkowo przechowywany w Chambery a po przeniesieniu stolicy – w
Turynie. Relikwia ta została w roku 1983 podarowana Papieżowi.
Księżna Anna urodziła
dziewiętnaścioro dzieci, z których córka Charlotta została wydana za Ludwika XI
króla Francji a córka Bonne wyszła za mąż za księcia Mediolanu Galeazzo Marię
Sforza i została teściową cesarza
Maksymiliana I i babką Bony królowej Polski.
Do roku 1713 Sabaudią rządziło 17
książąt. W tym roku książę Wiktor Amadeusz Ii
na podstawie traktatu w Utrechcie otrzymał w wyniku wojny o sukcesję hiszpańską –
Królestwo Sycylii.
I teraz dochodzimy do jednego z
najważniejszych wątków w historii
dynastii sabaudzkiej i jej roli Europie XVIII i XiX w . Do jej roli w
przedłużeniu w linii męskiej i żeńskiej
rodu króla Anglii, Szkocji i Irlandii Karola I i VI Stuarta ściętego w 1649 r. w wyniku spisku i buntu parlamentu.
Karol I był ożeniony z siostrą króla Francji Ludwika III –królewną Henriettą Marią Bourbon, która nie wyrzekła się
wiary katolickiej i za przeciwnika na
dworze miała doradcę królewskiego księcia Buckinghama oraz całe struktury
Kościoła Anglikańskiego i „nowych angielskich arystokratów”, którzy przeżuwali
majątki „papistowskiego Kościoła” i majątki katolików angielskich, którzy nie
wyrzekli się wiary, zrabowane przez Henryka VIII i Elżbietę I.
Królowa Henrietta Maria urodziła dziewięcioro dzieci, z tego dwóch królów
Anglii, Szkocji i Irlandii : Karola
II ,panującego w latach 1660-1685
po czasach dyktatury Oliviera Cromwella i zmarłego bez legalnego potomka oraz
Jakuba II Stuarta, panującego w
latach 1685-1688 i obalonego w wyniku buntu protestanckich poddanych
pozostających w porozumieniu z jego
protestancką córką Anną, wówczas
żoną Wilhelma III Orańskiego księcia Oranii i Stadhoudera Republiki Zjednoczonych Prowincji a jednocześnie syna
starszej siostry obalonego króla – Marii.
Bunt i obalenie angielskiego katolickiego króla przez jego
protestanckich poddanych i protestancką
część rodziny były wynikiem wydania
przez niego w 1687 i 1688 „Dekretów o tolerancji religijnej”, które dawały równe prawa katolikom i
przedstawicielom różnych innych wyznań chrześcijańskich oraz urodzeniem 10 czerwca 1688 r. przez drugą żonę króla
katoliczkę Marię Beatrycze d’Este
księżniczkę z Modeny męskiego potomka Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta księcia Walii .
Król Jakub II prowadził od 1685 r.
boje z Parlamentem i Kościołem Anglikańskim o przywrócenie praw obywatelskich katolikom i
innym wyznaniom nie-anglikańskim. W 1687
r. w Szkocji a w kwietniu 1688 r. w Anglii
wydał Deklarację o Wolności Wyznania (Declaration of Indulgence), którą
nakazać w legalnych czyli anglikańskich kościołach. Deklaracja została zbojkotowana przez pastorów
a arcybiskup Canterbury i sześciu innych biskupów wystosowało protest do króla.
Biskupów król kazał zamknąć w
Tower .
Deklaracja obejmowała m.in.
cofnięcie skutków przepisów karnych przeciwko katolikom oraz przepisom ograniczającym ich
dostęp do urzędów cywilnych i wojskowych oraz do studiów na uniwersytetach .
Król zażądał od parlamentów m.in.
unieważnienia tzw. Test Acts z 1661 r, z 1673 r I 1678 r.
Akt Parlamentu z 4 lutego 1673 r. zatytułowanego następująco:"...Akt/przepis w celu zapobieżenia niebezpieczeństwom, jakie mogłyby
zaistnieć ze strony “papieskich recusants” czyli osób odmawiających brania
udziału w nabożeństwach anglikańskich”. Ten Akt narzuca na wszystkie osoby obsadzające jakikolwiek urząd,
cywilny lub wojskowy ,obowiązek złożenia przysięgi zwierzchnictwa i lojalności oraz podpisania
deklaracji PRZECIWKO Transsubstancjacji (dogmatowi
wiary katolickiej ustalonemu na Soborze Laterańskim IV 1215 i na Soborze
Trydenckim 1551 ,iż w czasie Eucharystii następuje prawdziwa przemiany chleba
/hostii i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa przyp. mój) i także przyjęcia
sakramentu w ciągu 3 miesięcy od objęcia urzędu. Przysięga dla Test Act z 1673
r. brzmiała : Ja, niniejszym oświadczam, że absolutnie nie wierzę iż ma miejsce
jakakolwiek transsubstancjacja w sakramencie podczas Wieczerzy Pańskiej lub w
elementach chleba i wina w czasie i po konsekracji z tego przez jakąkolwiek
osobę…”).
Parlamenty zaprotestowały i
zostały rozwiązane. Natomiast siedmiu
angielskich polityków, którzy przeszli do brytyjskiej historii jako
„siedmiu nieśmiertelnych”: Charles Talbot, William Cavendish, Thomas Osborne, Richard
Lumley, Henry Compton biskup Londynu, Edward Russel i Henry Sydney wysłali 30 czerwca 1688
zaproszenie do Wilhelma III Orańskiego aby w jedności religijnej przybył na
wyspę nawet z małą armią, to oni się zbuntują i go poprą i że właśnie urodzony książę Walii to
„impostor” czyli oszust a raczej „dziecko podmienione w miejsce zmarłego” i tak
dalej w tym podobie.
W dniu 5 listopada 1688 wylądowały w Torbay „oddziały interwencyjne” Wilhelma III Orańskiego w sile 14 tysięcy piechoty i 463 okrętów
przeciwko legalnemu Królowi
Anglii, Szkocji i Irlandii. W drodze do Londynu powiększały się one dzięki
dezerterom z armii angielskiej, nie
licząc ochotników spoza armii.
Jakub II Stuart wraz z rodziną zdecydował się wyjechał do Francji , gdzie
spodziewał się pomocy od Ludwika XIV i swojej
siostry Henrietty żony księcia Orleanu, młodszego brata króla.
Tymczasem parlament angielski był wcześniej legalnie rozwiązany i w dodatku nie był jednomyślny w tym, czy król Jakub II Stuart poprzez swój wyjazd „w domyśle abdykował” i tron jest pusty, czy też tron jest tylko „czasowo opuszczony” i potrzeba jedynie regenta.
Tymczasem parlament angielski był wcześniej legalnie rozwiązany i w dodatku nie był jednomyślny w tym, czy król Jakub II Stuart poprzez swój wyjazd „w domyśle abdykował” i tron jest pusty, czy też tron jest tylko „czasowo opuszczony” i potrzeba jedynie regenta.
Wtedy Wiliam III Orański zagroził,
że jeśli nie otrzyma posady króla, to wyjeżdża. Z armią oczywiście. W
odpowiedzi 13 lutego 1689 r. parlament ogłosił tzw. Declaration of Rights. W
której przedstawił 13 „naruszeń prawa”.
Jakich dopuścić się miał król Jakub II
oraz 13 klauzul ograniczających władzę Korony a przyznającym prawa
obywatelem. Z ciekawszych praw obywatelskich : klauzula nr 3 „instalowanie
jakiejkolwiek instytucji Kościoła Katolickiego jest nielegalne” i klauzula nr 7
„Wszyscy Protestanci mają prawo do posiadania
broni dla obrony”.
Wilhelm III Orański i Maria II
Stuart złożyli przysięgę na w/w klauzule i zostali koronowani 11 kwietnia
1689 r. przez biskupa
anglikańskiego Henry’ego Comptona, jednego z siedmiu ,którzy
ich zaprosili pisemnie do obalenia
legalnie koronowanego króla
Jakuba II Stuarta. Zaś cała operacja
przeszła do historii jako „Glorious Revolution” (Chwalebna rewolucja) .
Jakkolwiek Wilhelm III Orański i jego żona Maria Stuart mieli siłę wojskową i niemal pełne poparcie parlamentu i Kościoła Anglikańskiego, to perspektywy protestanckiej dynastii opartej na „wyrwaniu praw do tronu” przez
protestanckie córki króla Jakuba II z jego małżeństwa z Anną Hyde nie przedstawiały
się zbyt optymistycznie :
rządzący Wilhelm i Maria nie mieli
dzieci a Irlandia była kontrolowana przez katolickich zwolenników
legalnego króla Jakuba II Stuarta.
Zaledwie w 6 lat po koronacji
Maria zachorowała na czarną ospę i zmarła w roku 1694 w wieku 32 lat.
William III Orański zmarł 8 marca 1702
r. niespełna 3 miesiące po śmierci króla Jakuba II.
Następna w kolejce do tronu młodsza siostra Anna Stuart żona Jerzego Oldenburskiego młodszego syna
króla Danii Fryderyka III , w chwili
śmierci Wilhelma III Orańskiego w 1702 r. miała lat 37 a za sobą 18 ciąż ale tylko troje dzieci urodziło się żywe, a zaledwie jeden syn dożył
lat 11 i zmarł w roku 1700.
W tych okolicznościach kiedy zmarł król Jakub II Stuart jego syn urodzony
w Londynie tuż przed ucieczką w 1688 Jakub Franciszek Edward Stuart 16 września
1701 r. w zamku w Saint- Germain –en-Laye , gdzie rodzina przebywała na
wygnaniu, ogłosił się „królem Jakubem III Angielskim i Jakubem VIII
Szkockim”.
Roszczenie do tronu
angielskiego i szkockiego Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta poparły: Hiszpania,
Francja, Modena i Państwo Kościelne a konkretnie papież Innocenty XII. Król
Ludwik XIV jednak uznał Wilhelma III Orańskiego na tronie angielskim a
ostatecznie wypowiedział gościnę Jakubowi
Franciszkowi i ten udał się w gościnę do
Bar-Le-Duc w Lotaryngii a po nieudanym powstaniu jakobickim w Szkocji 1715/1716 został zaproszony przez vice legata papieskiego do Avignonu.
W 1717 r. ożenił się z Marią Klementyną
Sobieską córką królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego i wnuczką króla Jana III
Sobieskiego. W 1719 r. otrzymał jako katolicki pretendent do tronu angielskiego
oficjalne wsparcie papieża Klemensa XI w postaci siedziby w pałacu Muti w Rzymie
i stałych apanaży.
Ten gest stawiał
Papiestwo na kursie kolizyjnym na dekady
a może i dłużej, albowiem „starszy pretendent” Jakub III Stuart zmarł dopiero 1
stycznia 1766 r. czyli po 64 latach 3
miesiącach i 16 dniach od ogłoszenia roszczenia do tronu.
Na tym się nie skończyło, bowiem Maria Klementyna urodziła Jakubowi dwóch
zdrowych, krzepkich chłopaków, którzy też żyli długo i też zgłosili pretensje
do tronu angielskiego a potem brytyjskiego.
W 1720 r. urodził się
Charles Edward Stuart ,który przeszedł do historii jako „Bonnie Prince Charlie”, a w 1725 r. Henryk Benedykt Stuart, ochrzczony przez papieża
Benedykta XIV miał po latach burzliwej młodości (towarzyszył bratu w
przygotowaniach do powstania jakobickiego w 1745 r. i nominalnie był dowódcą inwazji oddziałów francuskich) zostać w 1747 kardynałem diakonem przy
kościele Santa Maria di Campitelli
w Rzymie ( gdzie modlą się o nawrócenie Anglii na wiarę katolicką) a w
1748 zostać wyświęcony na księdza , w 1759 na biskupa (tytularny Koryntu) i od
roku 1763 aż do śmierci w 1807 r. pełnić najwyższe funkcje w Kurii Rzymskiej. Oficjalnie
po śmierci brata w 1788 r. występował
jako Kardynał –Książę Yorku a jakobici
tytułowali go „Henryk IX of England” i „Henryk
I of Scotland”.
Zanim jednak urodził
się Bonnie Prince Charlie w 1720 r. przyszłość roszczeń Stuartów katolickich do
tronu angielskiego i szkockiego w linii króla Jakuba II nie była znana.
Ale Stuartowie mieli jeszcze jedną „zapasową” linię
potencjalnych pretendentów do tronu. Była to siostra króla Jakuba II Stuarta i
córka ściętego króla Karola I – Henrietta Anna ur. 1644 r. i wychowywana na dworze Ludwika
XIV, którego ojciec Ludwik XIII był szwagrem ściętego króla.
Ludwik XIV wydał za mąż Henriettę Annę Stuart za swojego brata Filipa Bourbona
księcia Orleanu. Z tego małżeństwa urodziła się m.in. Maria Anna Orleańska
wydana za mąż w 1684 r. za Wiktora Amadeusza
II księcia Sabaudii . Maria Anna
Sabaudzka urodziła sześcioro dzieci, w tym następcę tronu Sabaudii Karola
Emanuela III oraz córkę Marię Adelajdę Sabaudzką , która została wydana za
wnuka króla Ludwika XIV –Ludwika Burbona księcia Burgundii ”Małego Delfina”,
drugiego w kolejce do tronu Francji.
Maria Adelajda żona „Małeg Delfina Francji” i zarazem wnuczka
Henrietty Anny Stuart
urodziła 3 synów, w tym Ludwika XV króla Francji. Jej prawnukowie ( syn Ludwika XV Ludwik
Ferdynand Burbon zmarł przed ojcem) to
kolejni królowie Francji : Ludwik XVI –ścięty w 1793 przez jakobinów, Ludwik
XVIII (1795-1814 pretendent do tronu, 1814-1824 król Francji , ) i Karol X
(1824 -1830, który wydał 1 mld franków na rekompensaty dla arystokratów aby
mogli odkupić zrabowane majątki , ojciec
zamordowanego w 1820 r. księcia de Berry ) obalony przez potomka Filipa
„Egalite” księcia Orleanu, który głosował za ścięciem Ludwika XVI.
Obaj młodsi bracia
Ludwika XVI przyszli królowie Francji ożenili się z księżniczkami Sardynii i
Sabaudii prawnuczkami Marii Anny
Orleańskiej córki Henrietty Anny Stuart.
Tak więc zanim „Starszemu Pretendentowi” urodzili się
synowie, w okresie 1714-1720 „potencjalną pretendentką do tronu Anglii Szkocji
i Irlandii była Maria Anna Orleańska, szwagierka króla Francji Ludwika XIV.
Jak więc widać, na kursie kolizyjnym z protestanckimi
królami Anglii, Szkocji i Irlandii a od roku 1707 Wielkiej Brytanii stały dwie linie dynastyczne katolickie kontynentalnej
Europy – Królestwo Sardynii i księstwo Sabaudii ( Sardynia a początkowo Sycylia
została wraz z tytułem królewskim „przydzielona” księciu Wiktorowi Amadeuszowi
II w traktacie pokojowym w Utrechcie 1713
po wojnie o sukcesję hiszpańską) oraz Francja.
Sukcesję protestancką
zabezpieczał akt parlamentu angielskiego z 1701 r. tzw.Act of Settlement, w
którym potwierdzono zasadę wykluczenia z praw do tronu angielskiego i
szkockiego „na zawsze” katolików a
konkretnie osób mających związki z Kościołem Rzymskim i jego Stolicą, praktykuje
„papistowską religię” lub ożeniłby się z papistką.
Ten przepis obowiązuje w Wielkiej Brytanii do dzisiaj z
niewielkimi zmianami.
Act of Settlement przyznawał
prawo do tronu córce starszej siostry
ściętego Karola I Stuarta a córki króla Jakuba I Elżbiety żony palatyna
reńskiego Fryderyka V, którzy na zaproszenie Stanów Generalnych Czechj w okresie 4 listopada 1619-8 listopada 1620
pełnili funkcję króla i królowej Czech .Ponieważ wcześniej te same Stany
dokonały wyboru na następce króla Czech Macieja Habsburga - Ferdynanda II Habsburga (1617) po czym 23 maja 1618 wyrzucili z okna
zamku królewskiego na Hradczanach cesarskich namies4ników i ich sekretarza no i
zaprosili do rządzenia dwoje protestantów. Zakończyło się to wszystko bitwą pod Białą Górą z armią
cesarską i likwidacją protestanckiej szlachty czeskiej.Oraz ucieczką
„Zimowego Króla” wraz małżonką.
Tą córką Elżbiety Stuart wymienioną w Act of Settlement była Zofia Hanowerska, która jednakże zmarła 8 czerwca
1714 r. na dwa miesiące przed
śmiercią Królowej Anny Stuart . Na tron Wielkiej Brytanii wstąpił zatem jej syn
Jerzy Hanowerski, który zapoczątkował stabilną
w sensie sukcesji niemiecką dynastię protestancką, która rządziła
nieprzerwanie do 1837 r.
Dynastia rządziła twardą ręką a powstanie jakobitów pod
wodzą księcia Karola „Młodszego Pretendenta” w 1745 r. zostało utopione we krwi
przez księcia
Cumberland ksywa „Rzeźnik”.
Książę Karol, który sam finansował powstanie, przybył
do Szkocji na zaproszenie klanów szkockich a do powstania przyłączyli się
jakobici z nizin i Anglii. Łącznie zebrało się ok. 14 tysięcy ochotników pod
bronią. Powstańcy zajęli Edynburg i 21 września stoczyli zwycięską bitwę pod
Prestonpans, w której stracili jedynie 30 zabitych i 70 rannych a wojska rządowe 300 zabitych, 500 rannych i
1500 wziętych do niewoli.
Był to wielki sukces militarny i wizerunkowy ale o
ostatecznym wyniku zadecydowały zasoby i rezerwy. Hanowerczycy mogli ściągnąć posiłki z Łącznie
zostało stoczonych 9 bitew i potyczek, z czego 8 zwycięskich dla jakobitów.
Ostatnia bitwa pod Culloden Moor pod Inverness skończyła się jednak klęską i masakrą powstańców . Ranni na polu bitwy zostali
dobici, kilkuset wziętych do niewoli
buntowników zostało sprzedanych
na plantacje do Ameryki a odcięte głowy
przywódców powstania zostały nabite na pale na
którymś moście londyńskim, aby mogło je oglądać towarzystwo jeżdżące na
bale, herbatki i inne wieczorynki.
Potworne skutki powstania jakby zamroziły sprawę sukcesji
jakobickiej dla wnuków Jakuba II Stuarta ale linia sukcesyjna sabaudzka miała
się dobrze. Ożeniony z siostrzenicą Ludwika XIV
i Stuartówną Karol Amadeusz III miał syna Wiktora Amadeusza III
ożenionego z córką króla Hiszpanii Filipa V, ten zaś miał dwanaścioro
dzieci , w tym trzech synów kolejno
zasiadających na tronie Królestwa Sardynii i księstwa Sabaudii.
Ale nadeszła rewolucja francuska i Sabaudia padła ofiarą najazdu jakobinów. W 1796 r. na
podstawie tzw. traktatu paryskiego armia napoleońska otrzymała wolne przejście
przez Alpy na Rzym, co też się dokonało w 1798 r. Turyn był okupowany przez generała Jouberta a rodzina królewska
ewakuowała się na mało dostępną Sardynię. Na kontynencie zaś Napoleon Bonaparte
zainstalował „Republikę Piemontu” z hasłem „Liberté, égalité, fraternité, zmiecioną
przez wojska Suworowa . Jednakże dalej spokoju nie było, wojska wciąż
maszerowały i rodzina wróciła do Turynu
dopiero w 1814 r.
W tym czasie było już wiadomo, że katolicka dynastia ,która
posiadała Sabaudię od co najmniej
1003 r. w nieprzerwanym władaniu jako hrabstwo, księstwo i królestwo Sabaudii - nie będzie mieć
męskiego potomka w głównej linii. Wiktor
Amadeusz III miał trzech synów, ale Karol Emanuel IV najstarszy i Karol Feliks nie mieli dzieci a Wiktor Emanuel miał syna, ale ten zmarł na ospę
w wieku 3 lat. Miał cztery dorosłe córki, z których najstarsza Maria Beatrycze Sabaudzka wyszła za mąż za
księcia Modeny Franciszka IV Habsbuga –Este.
Oboje, ojciec i córka kolejno byli pretendentami do tronu angielskiego: on jako Wiktor I od roku
1819 po śmierci brata a ona jako Maria
III od 10 stycznia 1824 r.
Następny w kolejce w sukcesji
jakobickiej był jej syn Franciszek V Habsburg Este, który po jej śmierci
w 1840 r. mógł przyjąć tytuł Franciszka I. Po jego śmierci w 1875 r. jakobicie prawa
do tronu brytyjskiego przeszły na jego bratanicę Marię Teresę Henriettę Habsburg-Este
, która wyszła za mąż za Ludwika Luitpolda Wittelsbacha , który w latach 1913-1918
był królem Bawarii aż do rewolucji komunistycznej Kurta Eisnera. Sukcesja jakobinka
przeszła na najstarszego syna Rupprechta Wittelsbacha.
Tymczasem w sprawie dynastii
sabaudzkiej na Kongresie Wiedeńskim w 1814 r., zostały podjęte tajemnicze decyzje,
iż tronu nie będzie dziedziczyć żadna z czterech córek Wiktora Emanuela I , jak
np. w Anglii czy nawet w Austrii ale kuzyn z bocznej linii sabaudzkiej –
Carignano, której założycielem był piąty syn księcia sabaudzkiego Karola Emanuela I – Tomasz Franciszek
urodzony w 1596 r.. który pobierał należne mu apanaże z ziem hrabstwa Genewy, Vaud, Aosty i Bresse .On
i jego potomkowie nie uczestniczyli w
zarządzaniu państwem ale zajmowali się wojaczką lub zajmowali pomniejsze stanowiska
w armii czy w administracji.
Tym kuzynem był Franciszek
Albert ur. w 1798 r. syn szóstego
księcia Carignano, oficera armii francuskiej, który zmarł w 1800 r. jakoby we
francuskim więzieniu. Syn miał się w rewolucyjnej i cesarskiej Francji „wychowywać
na ulicach Paryża” a dzięki zabiegom matki Marii Krystyny córki księcia
Kurlandii i wnuczki Augusta III Sasa czyli Wettynówny - otrzymał od Napoleona
Bonaparte w 1810 r. tytuł hrabiego imperium i pensję roczną w wysokości 100.000
franków.. Matka miała wprost odmówić pomocy oferowanej przez króla Sardynii,
który powrócił do władzy i życzył sobie wychowywać i kształcić księcia wg
„starych zasad”.
W roku 1812 księżna Carignano
wywiozła syna do Szwajcarii, gdzie oddała go na nauki do protestanckiego pastora Jean-Pierre
Étienne Vauchera, kalwinisty, który prowadził „szkołę dla europejskiej
młodzieży szlacheckiej wg idei Rousseau. Kiedy do Szwajcarii zbliżały się wojska
koalicji anty-napoleońskiej, księżna wraz z rodziną uciekła do Paryża a
Franciszek Albert uczył się jeszcze w College Stanislas a nawet został
mianowany lejtnantem dragonów cesarza Napoleona I.
Ale nadszedł król Luis XVIII
i młody Carignano utracił tytuł „hrabiego Cesarstwa” oraz apanaże.
Kiedy Franciszek Albert pojawił się w Turynie jako następca tronu Królestwa Sardynii
wyznaczony przez Kongres Wiedeński, król
po zapoznaniu się z jego poglądami i umiejętnościami zaczął na poważnie
rozważać obalenie prawa salickiego i obsadzenie na tronie swojej najstarszej
córki.
Ale ponieważ na Kongresie Wiedeńskim sporo walców tańczył ambasador brytyjski wicehrabia Robert Casterleigh a reprezentantem
króla Ludwika XVIII Burbona był
ekskomunikowany w 1791 r, biskup Meuton ,książę Benewentu, sojusznik Filipa Egalite i sponsorowany przez
angielskie i holenderskie Karol Maurycy de
Talleyrand -Perigord, to trudno się było spodziewać, że Kongres wyrazi zgodę na objęcie tronu Królestwa Sardynii
przez jakobicką pretendentkę do tronu
Marię Beatrycze Sabaudzką.
Przeciwnie, kandydatura niekompetentnego antyklerykała
otaczającego się karbonariuszami – okazała
się nie do ruszenia.
Na efekty nie należało długo czekać. Jeszcze jako pretendent
do tronu zamotał się w karbonarskie spiski, których celem miało być obalenie
jego własnego kuzyna. Koledzy
karbonariusze mieli plan aby zmusić
króla do przyjęcia hiszpańskiej konstytucji oraz do wypowiedzenia wojny Austrii
oraz zaanektowania sąsiedniej Lombardia -Veneto. Charles Albert miał być kimś w rodzaju
parlamentariusza. Cały plan spalił na panewce, bo król w obliczu zamieszek i
groźby ataku na pałac –abdykował na korzyść brata Karola Feliksa a młodego
spiskowca uczynił regentem. Księcia Karola Feliksa nie było w mieście a młody
regent nie czuł się na siłach „wypowiadać wojny Austrii” ale jednak powołał
„juntę” i odczytał projekt konstytucji z
zaznaczeniem, że nowy król musi się zgodzić.
Zawiadomił kurierem Karola Feliksa o sytuacji a ten mu
odpisał, że abdykacja brata pod przymusem jest nieważna , podobnie jak
wszystkie odczytywane deklaracje. I żeby
regent natychmiast wyjechał do Novary. I wyjechał. Kiedy emocje opadły ,
okoliczności sprawy zostały przedyskutowane z Wiktorem Emanuelem I i
uznano, że Charles Albert winien jest konspiracji. Karol Feliks chciał
go wykluczyć z linii sukcesyjnej i tron
dać Wiktorowi Emanuelowi II synowi Karola Alberta. Konsultował się w tej
sprawie z Metternichem a ten się sprzeciwił.
Nawiasem lata 1816-1821 były bardzo ciekawe. W całych
terytoriach zamorskich Hiszpanii w
Ameryce Południowej a i w samej Hiszpanii młodzi liberalni oficerowie z lóż zainspirowani
„Listem z Jamajki” Simona Bolivara na wyścigi pisali konstytucje, hymny,
projektowali flagi i oczywiście napadali na hiszpańskie garnizony ,w efekcie w
1821 r. król Hiszpanii Ferdynand VII stracił Wicekrólestwo Meksyku a w 1822 po
ogłoszeniu przez niego konstytucji żądanej przez demokratów, został on
uwięziony przez Cortezy w Aranjuez, skąd
uwolnił go francuski korpus ekspedycyjny
Ludwika XVIII, w którym wziął udział Charles Albert. Uwolniony Ferdynand
VII mógł tylko patrzeć, jako do 1824 r.
zostało zdemontowane Wicekrólestwo Peru. Jak to mówią, kolejne katolickie
królestwo z głowy.
Charles Albert wstąpił na tron w 1831 r. i przez większość swoich rządów starał się rozsądnie administrować państwem.
Ale po 1845 r. znowu uwierzył w swoją misję wyzwolenia Włoch
spod austriackiej opresji i utworzenia federacji włoskich państw pod przywództwem
Papieża. Trzeba było tylko wypowiedzieć wojnę Austrii.
I to w końcu zrobił w
1848 r. mimo, że w 1834 r. karbonariusze Mazzini z Garibaldim próbowali z
terytorium Szwajcarii wzniecić powstanie mające na celu obalenie go i
ustanowienie na gruzach Królestwa Sardynii –republiki ,koniecznie świeckiej. Ciekawe
skąd mieli kasę na zwerbowanie 200 weteranów, głównie Powstania Listopadowego.
No więc stanął na
czele „wojsk sprzymierzonych” , w tym wojsk papieskich przeciwko armii
austriackiej, ale sojusznicy go porzucili, bo w ostatniej chwili Papież sobie
uświadomił, że będą walczyć przeciwko sobie armie katolickie. Mimo to Charles
Albert stanął w 1849 r. pod Novarą
przeciwko armii Josepha Radetzky’ ego lat 83, który rok wcześniej pobił go pod
Custozzą, za co Johann Strauss skomponował na jego cześć „Marsz Radetzky’ ego”
. Utwór uporczywie odgrywany na koniec koncertu noworocznego przez
filharmoników wiedeńskich.
Charles Albert wtrącił się do dowodzenia bitwą i ją
przegrał, co jego kosztowało koronę a Królestwo Sardynii 65 mln franków na
rzecz Austrii.
W Państwie Kościelnym działy się również straszne rzeczy. W
dniu 15 listopada 1848 r. na schodach parlamentu został ugodzony w szyję ostrym narzędziem
minister spraw wewnętrznych Państwa Kościelnego, skądinąd były zwolennik
Napoleona –Pelegrino Rossi, który zmarł
na miejscu. Parlament nie zwrócił uwagi na ten „incydent”. W tych warunkach w
nocy 24 listopada 1848 r. Papie ż Pius IX uciekł na teren Królestwa Sycylii do
Gaety. Wcześniej bronili go z bronią w
ręku wielcy poeci: Zygmunt Krasiński i
Cyprian Kamil Norwid.
W okresie od 9 lutego
do 2 lipca 1849 r. funkcjonowała
na terenie Państwa Kościelnego tzw. Republika Rzymska ,kierowana przez
triumwirat , w którego składzie znalazł się Mazzini. Aktywny był też Garibaldi
i bratanek Napoleona Bonaparte Carlo
Luciano Bonaparte oraz karbonariusz Felice Orsini, który za 9 lat miał w Londynie
zamawiać u angielskich fachowców bomby na innego bratanka Napoleona – cesarza
Napoleona III.
Mazzini szybko
wprowadził w Państwie Kościelnym upragnione prawa czyli wolność prasy,
zsekularyzowane szkolnictwo i konfiskatę majątków kościelnych. W tym nie tylko
ziemi ale i dzwonów kościelnych. Natychmiast zaczęła się gigantyczna inflacja,
kapitał uciekał a rząd czyli „trójka Mazziniego” zaczął być niewypłacalny. Zarządziła
więc przymusową „pożyczkę” od właścicieli jeszcze nie skonfiskowanych
nieruchomości.
Na apel Papieża do katolików o pomoc 24 kwietnia 1849 r.
wylądowało w Cittavecchia 10.000 wojsk francuskich prezydenta Luisa Napoleona
Bonaparte przyszłego cesarza. i 4.000
hiszpańskich i zaczęły się walki uliczne o Rzym. Trwały one do 2 lipca i Rzym
został zdobyty. Mazzini i jego towarzysz z „trójki” Aurelio Soffi oraz 500 innych rewolucjonistów
dostało od brytyjskiego agenta
konsularnego Johna Freeborna brytyjskie paszporty i wyjechało przez Szwajcarię do Londynu albo np. Belgii.
Oddziały Garibaldiego wycofały się „w góry” a król Sardynii
Charles Albert po bitwie pod Novarą
abdykował i wyjechał na emigrację do Portugalii, gdzie zamieszkał w
enklawie brytyjskiej w Oporto i zmarł 29
lipca 1849 r. Bitwą dowodził, podobno
nominalnie, bo Charles Albert mu się wtrącał, weteran Powstania Listopadowego i
długoletni wysłannik ,żeby nie powiedzieć agent rządu brytyjskiego do
Turcji generał Wojciech Chrzanowski .Po bitwie wyjechał do
Paryża.
Wojska francuskie pozostały w Rzymie do 1870 r. kiedy to Cesarz
Napoleon wycofał ostatnie 2000 na front niemiecki. I wtedy Państwo Kościelne ,
czy to, co z niego zostało po zjednoczeniu Italii w 1860 r czyli Lazio i Rzym,
zostało zaatakowane przez króla Italii Wiktora Emanuela II i Papież stał się
więźniem Watykanu.
P.S. W lewej nawie Bazyliki św. Piotra znajduje się nagrobek
Stuartów Canovy i pomnik Klementyny Sobieskiej.
Koniec części pierwszej.
https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Republic_(1849)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz